Jak działają probiotyki?
Probiotyki to „dobre bakterie”, pochodzące z ludzkiej mikrobioty. Odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia i równowagi mikrobiologicznej naszego organizmu. Jednym z głównych mechanizmów działania probiotyków np. bakterii z rodzaju Bifidobacterium jest wzmocnienie funkcji bariery śluzówkowej. Bariera ta jest pierwszą linią obrony przed patogenami i alergenami, zapobiegając ich przenikaniu do organizmu. Probiotyki mogą również bezpośrednio zwalczać patogeny poprzez produkcję substancji przeciwdrobnoustrojowych i utrudniać patogenom przyczepienie się do nabłonków i ich inwazję w głąb tkanek. Bardzo ważną cechą probiotyków jest też ich zdolność do oddziaływania z komórkami układu odpornościowego. Bakterie te mogą modulować odpowiedź immunologiczną, zwiększać produkcję przeciwciał np. IgG, IgA czy aktywność komórek obronnych, co jest szczególnie ważne w walce z infekcjami. Mogą również stymulować komórki układu odpornościowego do produkcji substancji przeciwzapalnych i w ten sposób obniżać stan zapalny w organizmie. Niezwykle interesujące jest też zdolność niektórych szczepów probiotycznych do wzbudzania tolerancji naszego organizmu względem alergenów obecnych w pożywieniu.
W organizmie o bogatym mikrobiomie występuje naturalna równowaga, która jest kluczowa dla utrzymania zdrowia. Szybki i stresujący tryb życia, zła dieta i stosowanie leków mogą negatywnie wpływać na nasz mikrobiom, prowadząc do zaburzenia równowagi mikrobiologicznej, a w konsekwencji do rozwoju stanu zapalnego i związanych z nim chorób np. otyłość, cukrzyca, choroby autoimmunologiczne czy alergie.
Skąd się biorą szczepy probiotyczne?
Probiotyki pochodzą z natury. Nowe szczepy bakteryjne o potencjalnie pozytywnym wpływie na nasz organizm izolowane są zwykle z fermentowanych produktów spożywczych i żywych organizmów, jak np. człowieka. Następnie ich właściwości powinny zostać dokładnie zbadane pod kątem działania prozdrowotnego ale także potencjalnych zagrożeń, np. poprzez sprawdzenie czy nie zawierają w swoim genomie genów oporności na antybiotyki, które mogłyby zostać przekazane patogenom.
Jak szybko działają probiotyki?
Wszystko zależy od problemu z jakim się mierzymy. W przypadku biegunki podróżnych czy innych zaburzeń żołądkowo-jelitowych probiotyki dadzą efekt już 1-2 dni od rozpoczęcia stosowania. Ich działanie polega na „wypieraniu” patogenów i zajmowaniu ich miejsca w jelicie. W przypadku przewlekłych problemów jelitowych, takich jak IBS, probiotyki mogą wymagać wielu tygodni regularnego stosowania, zanim pacjent zauważy znaczącą poprawę. Zaleca się stosowanie probiotyków przez co najmniej 8-12 tygodni, aby ocenić ich skuteczność. Probiotyki mogą również przyczyniać się do poprawy funkcjonowania układu odpornościowego np. u alergików, ale podobnie jak w przypadku jelit, wymaga to regularnego stosowania przez co najmniej kilkanaście tygodni. W przypadku alergii sposób ich działania polega na długotrwałym oddziaływaniu na układ odpornościowy, który „uczy” się tolerancji na alergeny.
A czy ich długotrwałe stosowanie jest bezpieczne?
Ogólnie rzecz biorąc nawet bez suplementacji spożywamy „dobre bakterie” prawie codziennie w formie jogurtów, kiszonych ogórków czy kiszonej kapusty. W przypadku suplementów, liczne badania naukowe wykazały, że długotrwałe, codzienne stosowanie pobiotyków jest bezpieczne. Co więcej, wykazano, że suplementacja u osób w podeszłym wieku wpływa pozytywnie na różnorodność ich mikrobioty jelitowej. Niemniej jednak ostrożność powinny zachować osoby z niedoborami odporności.
Czy wszystkie probiotyki działają tak samo?
Nie, poszczególne szczepy różnią się od siebie tak bardzo, że każdy z nich musi być badany indywidualnie. Dlatego też spożywanie codziennie kiszonej kapusty raczej nie wyleczy Cię z alergii, bo co prawda są tam ”dobre bakterie” ale nie te o właściwościach przeciwalergicznych. Warto sięgać po probiotyki dla których właściwości prozdrowotne w konkretnych schorzeniach zostały opisane w literaturze naukowej.
Jaka pora dnia jest najlepsza aby wziąć probiotyk?
Tu również wiele zależy od schorzenia na jakie cierpimy. Pewne probiotyki trzeba brać w trakcie posiłku, a w przypadku innych nie ma to znaczenia. Probiotyki zwykle przyjmuje się raz dziennie. Zawsze czytaj instrukcje zamieszczone na opakowaniu!
Czy można przedawkować probiotyk?
Jako, że probiotyki są bezpieczne w stosowaniu nie można ich przedawkować ale ich nadmierne spożycie może prowadzić do pojawienia się dolegliwości ze strony układu pokarmowego takich jak wzdęcia i gazy. Co więcej, różne szczepy działają w różnych dawkach więc nie zawsze im więcej tym lepiej.
Literatura:
Dale, Hanna Fjeldheim, et al. „Probiotics in irritable bowel syndrome: an up-to-date systematic review.” Nutrients 11.9 (2019): 2048.
Gao, Renyuan, et al. „Gut microbiota alteration after long-term consumption of probiotics in the elderly.” Probiotics and Antimicrobial Proteins 11 (2019): 655-666.
Khalesi, Saman, et al. „A review of probiotic supplementation in healthy adults: helpful or hype?.” European journal of clinical nutrition 73.1 (2019): 24-37.
Majamaa H, Isolauri E. Probiotics: a novel approach in the management of food allergy. J Allergy Clin Immunol. 1997;99:179 –185
Pelto, L., Isolauri, E., Lilius, E. M., Nuutila, J. & Salminen, S. Probiotic bacteria down-regulate the milk-induced inflammatory response in milk-hypersensitive subjects but have an immunostimulatory effect in healthy subjects. Clin. Exp. Allergy 28, 1474–1479 (1998).
WGO Global Guideline on Probiotics and prebiotics, World Gastroenterology Organisation Global Guidelines 2017. Zhang, Hong, et al. „Prospective study of probiotic supplementation results in immune stimulation and improvement of upper respiratory infection rate.” Synthetic and systems biotechnology 3.2 (2018): 113-120.